MOTİVASYONU ARTIRMA ve HEDEF BELİRLEME

Psikolojik Danışman Tolga Nasuh Aran

Motivasyon, bir kişiyi belli bir amaca ulaşmak için harekete geçiren güçtür. İhtiyaçları belirlemek, bunlar üzerinde odaklanmak ve harekete geçmek için pozitif bir bakış açısına sahip olmak motivasyonu artırmak için gerekli temel süreçlerdir. Motivasyon, iki kategoride değerlendirilebilir.

1)  İçsel motivasyon:

Kişinin harekete geçmek için ihtiyaç duyduğu itici gücü kendi iç kaynaklarından almasıdır. Örneğin, çalışmayı sevmek, öğrenme isteği, kendini geliştirme isteği, kendi kendisiyle yarışmak, yaptığı işleri daha iyi nasıl yapabileceğini düşünmek vb. İçsel motivasyona sahip kişiler ders çalışırken eğlenmeyi, öğrenmeyi, çalışmayı ilgi çekici hale getirmeyi ve öğrendiklerini günlük hataya aktarabilmeyi ön plana alırlar. Kapasitelerini genişletmek, yeni beceriler edinmek isterler. Bu kişiler motive olmak için geçmiş başarılarını fark etmeye, güçlü yönlerini keşfetmeye, pozitif düşünmeye, kendilerine hedefler belirlemeye, konuların ilgi çekici yönlerini keşfetmeye, belirledikleri hedefler ile kendilerini nasıl geliştirebileceklerini görmeye ihtiyaç duyarlar.

2)  Dışsal motivasyon:

Kişinin harekete geçmesi için çevresel desteğin kullanılmasıdır. Bu kişiler motive olmak için ödüllendirme, takdir ve onay alma, zorlandığında desteklenmeye ihtiyaç duyarlar.

Motivasyonu artırmak için kullanılabilecek diğer yöntemler

-Söz vermek: Hedefle ilgili kişinin kendisine, güvendiği bir yakınına veya bir arkadaşına söz vermesi demektir. Ancak bu yöntem her çocuk için kullanılmaz. Çünkü eğer çocuk bu yolla motive olmuyorsa bu yöntemi kullanmak motive edici olmaktan ziyade baskı unsuru olacaktır.

-Ortamı değiştirmek: Hedefler doğrultusunda gerekli çalışmalar gerçekleştirilirken içinde bulunulan ortam kişiyi geri çekiyorsa, bunaltıyorsa kütüphane, farklı bir oda vb. farklı bir ortamda çalışmak denenebilir.

-Kendini ödüllendirmek: Hedefe ulaşıldığında kişinin kendisini nasıl ödüllendireceğini düşünmesi ve bu anı kafasında canlandırması güdüleyici (motive edici) olabilir.

 

-Bir model bulmak: Benzer süreçlerden geçmiş ve başarılı olmuş bir arkadaş, öğretmen, bir yakın vb. bir kişinin kendine model alınmasıdır. Bu kişileri gözlemek ve onların başarı hikâyelerini öğrenmek kişinin kendisinin de başarılı olabileceğine inancını artırabilir.

-Kendi başarı hikâye/hikâyelerini yaratmak: Geçmişte başarılı olunan bir konu/alanla ilgili kişinin kendi başarı hikâyesini oluşturmasıdır. Neler oldu, kişi bu yolda neler yaptı, nasıl bir süreçti, nasıl başarıya ulaştı, sonra ne oldu gibi noktaları içeren bir başarı hikâyesi yaratmayı içerir.

-Hedef belirlemek

-Hedefinize ulaşmanın ne gibi olumlu sonuçları, getirileri olacağını listelemek

-Geleceği gözünde canlandırmak

 

HEDEF BELİRLEME

Hedef belirlemek, hayatın her alanında harekete geçmek ve başarılı olmak için kullanılabilecek etkili tekniklerden biridir.

Hedef belirleyerek; daha fazlasını başarmak, performansı artırmak, motivasyonu artırmak, başarıya ulaşmada karşılaşılabilecek engelleri aşmak ve kişinin kendine olan güvenini artırmak mümkündür.

Hedef belirlerken aşağıdaki noktalar göz önünde bulundurulmalıdır.

Hedefleri pozitif cümlelerle ifade etmek: “Artık Türkçe dersinde başarısız olmayacağım” yerine Türkçe ortalamamı 80 puana yükselteceğim” şeklinde ifade etmek.

-Somut ve belirgin hedefler koymak: “Notlarımı yükselteceğim” yerine Matematik notumu 75 puana çıkaracağım” şeklinde ifade etmek.

-Gerçekçi ve ulaşılabilir hedefler belirlemek: “40 olan Fen Bilgisi notumu 90’a yükselteceğim” veya “70 olan Fen Bilgisi notumu 72’e çıkaracağım” yerine daha gerçekçi ve ulaşılabilir hedefler koymak. Bu noktada ilk sınavdan bu yana geçen konuları gözden geçirmek, bu konular ne kadar anlaşıldı, zorluk düzeyleri ne, sınav için ne kadar hazırlık yapıldı veya şu andan itibaren ne kadar hazırlanılabilir

gibi sorular üzerinde düşünerek ve çocuğunuzla birlikte bunları konuşarak daha gerçekçi hedefler belirlemesine yardımcı olabiliriz.

-Zaman sınırı koymak: Bu hedefe ulaşmak için ne kadar zamanın olduğunun somutlaştırılması.

-Hedefe götürecek küçük adımları belirlemek: Belirlenen bu hedefe ulaşmak için bu günden itibaren hangi basamakların izleneceğini belirlenmek ve her bir basamak için bir tarih belirlemek. Hedeflere nasıl ulaşılacağının çocuk açısından somutlaştırılmasıdır. Çocuğunuz sizinle birlikte hedeflerini belirlerken süreç ona anlaşılır gelebilir; ancak hedefine ulaşmak için adım atmak istediğinde nereden başlayacağını, bir engelle karşılaştığında bunun nasıl üstesinden geleceğini bilemeyebilir. Bu nedenle hedef belirlendikten sonra çocuğunuzun aşağıdaki sorular üzerinde düşünmesi ve cevapları birlikte tartışılarak çocuk açısından sürecin netleşmesi sağlanmalıdır.

-Bu hedefe ulaşmak için ne gibi becerilere, yöntem ya da stratejilere ihtiyacım olacak?

-Hangi bilgiler gerekecek?

-Bu hedefe ulaşmak için kimlerle birlikte çalışabilirim veya kimden yardım isteyebilirim?

-Hangi kaynaklara ihtiyacım olacak? (Kitap, ek çalışma kaynakları vb.)

-Ne gibi engellerle karşılaşabilirim?

-Bu engelle nasıl başa çıkabilirim?

-Bu hedefe ulaşmak hayatımı nasıl etkileyecek? (Hedefime ulaştığımda nasıl hissedeceğim, neler farklı olacak, nasıl farklı olacak?)

Hedefin takip edilmesi ve geri-bildirim verilmesi

Hedef/hedefler doğrultusunda hangi aşamada olunduğu, nerelerde zorlanıldığı, hangi basamakların daha iyi işlediği gibi konuların çocuğunuzla birlikte süreç içinde değerlendirilmesi önemlidir. Ayrıca çocuğunuz hedeflerinin sonuçları ile ilgili geri-bildirimlere de ihtiyaç duyacaktır.

Eğer çocuk hedefinde başarılı olduysa;

-Başarıya ulaşmanın doyumunu yaşamasını sağlamak (Takdir etmek, bu hedefini başardığı için neler hissettiğini sormak, gözlenen olumlu çabalarıyla ilgili geri-bildirim vermek yoluyla bu sağlanabilir.)

-Bu süreçte neler öğrendiğini, kendisiyle ilgili neleri fark ettiğini konuşmak

-Onu başarıya götüren davranışların neler olduğunu sormak, olumlu adımların kendisi tarafından fark edilmesini sağlamak, güçlü yönleri hakkında geri-bildirim vermek çocuğunuzun bundan sonraki süreçlerde motivasyonun artması açısından önemli ve etkilidir.

 

Eğer çocuk hedefinde başarısız olduysa;

-Hedefi yeniden gözden geçirilmek (hedef gerçekçi mi, somut mu gibi noktaları yeniden değerlendirmek)

-Hedefe ulaşmak için kullanılan yöntemleri gözden geçirmek çalışma stratejileri, zaman kullanımı, bilgi düzeyi vb. noktaları yeniden değerlendirmek)

-Hedefe ulaşılmasını engelleyen olası faktörleri çocuğunuzla birlikte tespit etmek

-Yeni hedef belirlemek

-Çocuğu yüreklendirmek (başarılı olduğu başka alanların birlikte keşfedilmesi, bu konu/alanda nasıl başarıya ulaşıldığının, hangi teknik/yöntem/stratejileri kullanıldığının konuşulması, olumlu çabalarla ilgili geri-bildirim verilmesi)

 

BİRŞEYLER DEĞİŞTİRMEK İSTEYEN İNSAN ÖNCE KENDİNDEN BAŞLAMALIDIR.

SOKRATES